Akademik Veri Yönetim Sistemi
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sa.61, ss.105-132, 2024 (ESCI)
Rus İç Savaşı’nda Orenburg Tıkacı nedeniyle Türkistan ve Avrupa Rusyası’nın bağlantısının kopması, bölgede eski Çarlık kalıntılarıyla birlikte demiryolu işçileri gibi azınlık grupların oluşturduğu Taşkent Sovyeti’nin idareyi ele geçirmesiyle sonuçlanmıştır. Bu dönemde merkezin yönetimsel tezlerini dahi umursamayan Taşkent Sovyeti, bölgedeki Rus unsurlarla birlikte Türklere karşı geniş çaplı el koymalar ve katliamlar gerçekleştirmiştir. Orenburg Tıkacı’nın ortadan kaldırılması sonrasında merkez yönetimi İç Savaş sırasında Taşkent Sovyeti’nin verdiği hasarı kendileri adına düzeltmek, daha once parti teşkilatlanmasının olmadığı bölgede bir sovyet inşaasına girişmek adına ‘Türk Büro’ aracılığıyla başta Safarov olmak üzere merkezden birçok ‘nitelikli proleter’ ihraç etmiştir. Türkistan’ı çok iyi bildiğini iddia eden ve ‘doğu toplumları’ için sömürge devrimi ilkesini ortaya atan Safarov, Türkistan’ın yönetimde yerlileştirilerek sovyetleştirilmesi politikalarını uygulamaya koymuştur. Sovyet inşaası, bölgenin yalnızca sovyet idaresine eklemlendirilmesi açısından değil Lenin’in Sürekli Devrim ilkesi açısından doğu toplumlarına örnek teşkil edecek bir doğu devrimi hedefinin de merkezi haline getirmeyi amaçlamıştır. Ancak Safarov’un pratiği Orenburg Tıkacı sürecinin bir ‘intikamı’ olarak algılanmış ve Türkistan’da ‘yerlileştirme’ sorunsalını ortaya çıkarmıştır. Bu sorunsal etrafında ne parti merkezini ne de milli aydınları tatmin edemeyen Safarov’a karşı ciddi bir muhalefet ortaya çıkmış ve sonuçta sorunsal etnik çatışma ekseninde sığ bir alana çekilmiştir. Bu bakımdan çalışma Safarov’un sömürge devrimi ilkesi çevresinde Türkistan’da idarî yerlileştirme sorunsalını arşiv belgeleri ve dönemin tanıkları ile karşıt görüşler üzerinden mercek altına almaktadır.
The disconnection between Turkestan and European Russia due to the Orenburg Cork in the Russian Civil War resulted in the takeover of the administration by the Tashkent Soviet, which was formed by minority groups such as railway workers together with the remnants of the old tsarism in the region. During this period, the Tashkent Soviet, which did not even care about the administrative theses of the center, carried out largescale confiscations and massacres against the Turks together with the Russian elements in the region. After the abolition of the Orenburg Cork, the central administration exported many 'qualified proletarians' from the center, especially Safarov, through the ‘Turk Buro’ in order to repair the damage caused by the Tashkent Soviet during the Civil War on their behalf and to attempt to build a soviet in the region where there was no party organization before. Safarov, who claimed to know Turkestan very well and put forward the principle of colonial revolution for the 'eastern societies', put into practice the policy of indigenization and sovietization of Turkestan. Soviet construction aimed to make the region the center of an eastern revolutionary goal, not only in terms of its incorporation into soviet administration, but also as a model for eastern societies in terms of Lenin's principle of permanent revolution. However, Safarov's activities were perceived as a 'revenge' for the Orenburg Cork process and raised the problematic of 'indigenization' in Turkestan. Around this problematic, a serious opposition emerged against Safarov, who could not satisfy neither the party center nor the national intellectuals, and as a result, the problematic was drawn into a shallow area within the framework of ethnic conflict. In this respect, this study examines the problematic of administrative indigenization in Turkestan around Safarov's principle of colonial revolution through archival documents, witnesses of the period and opposing views.